สารพันคำถามที่แม่ตั้งครรภ์กังวล ...มีคำตอบ |
Written by Administrator
|
Monday, 14 September 2015 |
น.พ.วรชัย ชื่นชมพูนุท อุ้มท้องเก้าเดือน กับการเป็นคุณแม่ครั้งแรก ไม่ว่าใครก็มักกังวล ทำตัวไม่ค่อยถูก อยากปรึกษา อยากถาม อยากได้คำแนะนำต่างๆ นานา และคำถามเหล่านี้ เป็นคำถามยอดนิยมที่คุณแม่มักเขียนเข้ามาถามที่นิตยสาร M&C แม่และเด็ก ฉบับนี้เราจึงเดินทางมาที่โรงพยาบาลบีเอ็นเอช ขึ้นมายังศูนย์สุขภาพสตรี เพื่อพูดคุยกับคุณหมอวรชัย ชื่นชมพูนุท สูตินรีแพทย์ เพื่อให้คุณหมออธิบาย เป็นข้อมูลสำหรับคุณแม่มือใหม่ เพื่อผ่านพ้นช่วงเก้าเดือนแห่งการตั้งครรภ์ไปได้อย่างเข้มแข็งและปลอดภัย ทำไมช่วงท้องง่วงบ่อย ควรนอนวันละกี่ชั่วโมง และหลับยากต้องทำอย่างไร “ปกติเมื่อตั้งครรภ์ คุณแม่จะนอนเยอะขึ้นกว่าปกติอยู่แล้วครับ เนื่องจากฮอร์โมนในช่วงตั้งครรภ์จะทำให้คุณแม่รู้สึกเพลีย ง่วงตลอดเวลา ทีนี้คำถามคือคุณแม่ควรนอนกี่ชั่วโมงถึงจะเพียงพอ โดยมาตรฐาน แนะนำให้นอนอย่างน้อยแปดชั่วโมงครับ ขณะที่กลางวันซึ่งเป็นช่วงที่ง่วงนอนที่สุด อาจหาเวลางีบหลับสักครึ่งชั่วโมง และผมจะแนะนำให้นอนเร็วตื่นเช้า ดีกว่านอนดึกตื่นสายครับ ควรเข้านอนสักอย่างน้อยสักสามทุ่ม สี่ทุ่ม แล้วตื่นประมาณเจ็ดโมงเช้า แปดโมงเช้า อย่านอนดึกมาก เพราะถ้าคุณแม่นอนน้อย จะทำให้มีความเครียดได้ ซึ่งเป็นผลเสียต่อทารก ทำให้ทารกในครรภ์เจริญเติบโตช้าได้ครับ ...สำหรับคำถามว่า ขณะที่คุณแม่หลับ ทารกจะหลับด้วยหรือไม่ อันนี้ไม่เกี่ยวกันครับ บางคนก็ตื่นขึ้นมา ขณะที่คุณแม่หลับได้ เพราะทารกช่วงแรกๆ เขาจะไม่รับรู้เรื่องของแสง จะเริ่มรับรู้ช่วงเดือนหลังๆ เขาอยู่ข้างในครรภ์ ดึกๆ ถ้าเขาอยากตื่นขึ้นมาสักสามสี่ชั่วโมง เขาก็จะตื่นครับ ...อย่างไรก็ดี โดยปกติแม่ตั้งครรภ์จะไม่มีปัญหาเรื่องนอนหลับ แต่บางท่านอาจมีปัญหาเรื่องหลับยาก สำหรับคุณแม่ที่มีปัญหาดังกล่าว ผมแนะนำให้ลองดื่มนมอุ่นๆ ก่อนนอน เพื่อให้เกิดการผ่อนคลาย หรือมื้อเย็นอาจไปเดินออกกำลังสักหน่อย จะช่วยให้คุณแม่หลับสบายขึ้น หรือลองทำกิจกรรมเบาๆ ก่อนนอน เช่น อ่านหนังสือ ฟังเพลง ดูโทรทัศน์ ให้รู้สึกผ่อนคลาย ก็จะช่วยให้นอนหลับได้ง่ายขึ้น ...แต่ถ้าลองแล้วยังมีปัญหาเรื่องนอนยาก นอนไม่หลับ อาจต้องใช้ยาบางตัวหรือวิตามินบางตัว ก็จะช่วยได้ แต่ก็ต้องอยู่ในคำแนะนำของแพทย์ครับ” นอนท่าไหนจึงดีต่อทารก นอนดิ้นเป็นอันตรายไหม นอนหายใจอึดอัดทำอย่างไร “นอนท่าไหนนั้น อันนี้ผมบอกเลยครับ นอนท่าไหนก็ได้ครับ ที่คุณแม่นอนแล้วรู้สึกสบายที่สุด เพราะมีการศึกษาแล้วว่า แม่ตั้งครรภ์จะนอนตะแคงซ้าย ตะแคงขวา หรือนอนหงาย ตีลังกา ขาขึ้น ก็ไม่มีผลต่อทารกครับ บางท่านอาจซื้อหมอนสามเหลี่ยมมาหนุน ถ้าหนุนแล้วรู้สึกสบาย ก็สามารถใช้ได้ครับ ขอแค่ให้นอนในท่าที่สบายที่สุด นอนหลับแล้วหลับยาว จะช่วยให้ทารกเจริญเติบโตได้ดี เพราะคุณแม่ได้พักผ่อนเต็มที่ ไม่เครียด เด็กเขาเหมือนอยู่ในลูกโป่งครับ ลอยไปลอยมา หมุนไปหมุนมาได้ ไม่มีทางเสียชีวิตแน่นอนครับ ...ส่วนคุณแม่ที่นอนแล้วหายใจไม่ค่อยสะดวก อึดอัด เนื่องจากพอมดลูกเริ่มใหญ่ขึ้น จะไปเบียดให้กระบังลมทำงานได้ไม่เต็มที่ จึงหายใจได้ไม่สะดวก วิธีบรรเทา เวลานอนคุณแม่ก็อาจหนุนหมอนให้สูงขึ้นสักหน่อย เพื่อให้กระบังลมทำงานได้สะดวกขึ้น จะช่วยให้หายใจได้คล่องขึ้น นอนหลับได้ง่ายขึ้นครับ” ยิ่งท้องใหญ่ ยิ่งปวดเมื่อย ต้องบรรเทาอย่างไร “เนื่องจากช่วงตั้งครรภ์ คุณแม่จะมีน้ำหนักเพิ่มมากขึ้น ดังนั้นเวลาเดินไปไหนมาไหน ทำงานบ้าน ทำกิจกรรมต่างๆ จะทำให้เหนื่อยล้า ปวดเมื่อยตามเนื้อตัวได้ง่าย โดยเฉพาะช่วงล่าง เนื่องจากน้ำหนักตัวลงไปเยอะ พอน้ำหนักเยอะ ก็เหมือนกับคุณแม่ต้องหิ้วของสิบกิโลอยู่ในตัว ร่างกายแขนขาช่วงล่างจึงต้องแบกรับน้ำหนักที่เพิ่มขึ้นไปด้วย ...วิธีบรรเทาก็ง่ายๆ ครับ ใช้การนวดผ่อนคลายกล้ามเนื้อ แต่ไม่แนะนำการกดจุด รวมทั้งใช้การออกกำลังกายเบาๆ เช่น เดินเบาๆ โยคะ ออกกำลังกายในน้ำ ก็จะช่วยยืดกล้ามเนื้อให้ดีขึ้น พอกล้ามเนื้อแข็งแรงดีขึ้น อาการปวดเมื่อยก็จะลดลง ซึ่งขึ้นอยู่ที่ว่าคุณแม่ปวดตรงไหน สำคัญคืออย่าไปเกร็ง เช่น ไปทำท่านั่งยองๆ แล้วลุกขึ้น ยกของหนักๆ จะทำให้ปวดเมื่อยกว่าปกติ ส่วนเจลคลายกล้ามเนื้อที่ขายทั่วไป สามารถใช้ได้ครับ ไม่มีปัญหาแต่อย่างใด” ตกขาวช่วงตั้งครรภ์อันตรายไหม “การมีตกขาวช่วงตั้งครรภ์เป็นเรื่องปกติครับ เนื่องจากฮอร์โมนของคุณแม่ที่เพิ่มขึ้นสูงมากนั่นเอง ทำให้ปากมดลูกมีการหลั่งสารคัดหลั่งมากขึ้น ทีนี้ก็ขึ้นอยู่กับว่าตกขาวมีลักษณะอย่างไร ถ้าเป็นแบบแป้งเปียกสีขาว ไม่มีกลิ่น ไม่คัน ปริมาณไม่เยอะมาก ก็ไม่มีปัญหา แต่ถ้าเมื่อไหร่ก็ตามที่เปลี่ยนไป เช่น มีสีเหลือง มีกลิ่น มีอาการคันร่วมด้วย ก็ควรมาพบแพทย์เพื่อตรวจให้แน่นอนครับ ...อย่างไรก็ดี ส่วนใหญ่พวกนี้ไม่มีผลต่อทารกหรอกครับ แต่มีผลต่อคุณแม่มากกว่า ทำให้ไม่สบายใจ ไม่สบายเนื้อตัว ก็แนะนำให้มาตรวจและรักษาดีกว่าครับ” ทำไมปวดปัสสาวะบ่อยกลางดึก ผิดปกติหรือไม่ “สาเหตุที่แม่ตั้งครรภ์มักปวดปัสสาวะช่วงกลางดึกบ่อยๆ หนึ่ง เนื่องจากช่วงตั้งครรภ์เลือดจะเข้าไปสู่ท่อไตมากขึ้น ทำให้มีการสร้างปัสสาวะมากขึ้น และสอง ตัวมดลูกที่ขยายใหญ่ขึ้น ทำให้ความจุของท่อปัสสาวะเล็กลง จึงไปกั้น ทำให้คุณแม่มักปวดปัสสาวะบ่อยๆ กลางดึก ...โดยทั่วไปถ้าปวดประมาณครั้งสองครั้งต่อคืน ก็ไม่เป็นปัญหาครับ แต่ถ้าบ่อยเกินไป เป็นทุกคืน วิธีบรรเทา ผมแนะนำให้ลองลดการดื่มน้ำลงสักหน่อยก่อนเข้านอน ก็จะช่วยได้ ซึ่งปกติจะแนะนำให้แม่ตั้งครรภ์ดื่มน้ำประมาณวันละ 6 – 8 แก้ว แต่บางวันอาจจะดื่มเยอะหน่อยก็ได้ครับ ถ้าอากาศร้อนมากๆ ...ที่สำคัญคือ สังเกตดูสีปัสสาวะ ปกติควรเป็นสีเหลืองอ่อนๆ แต่ถ้าเมื่อไหร่ก็ตามที่เป็นสีเข้ม ก็แสดงว่าคุณแม่อาจมีภาวะขาดน้ำ กรณีนี้ควรดื่มน้ำเพิ่มให้ได้อย่างน้อยวันละ 8 แก้ว ก็จะช่วยได้ครับ” ท้องผูกช่วงตั้งครรภ์ต้องรักษาอย่างไร “ปัญหาท้องผูกในแม่ตั้งครรภ์เป็นเรื่องที่เจอบ่อยมากครับ สาเหตุหลักๆ ก็เกิดจากฮอร์โมนในช่วงตั้งครรภ์ที่ทำให้การทำงานของลำไส้เปลี่ยนไป โดยลำไส้จะไปดึงน้ำจากอุจจาระมากขึ้น แม่ตั้งครรภ์จึงเกิดปัญหาท้องผูกและอื่นๆ ตามมา เช่น อาจทำให้เป็นริดสีดวง ถ่ายแล้วเป็นเลือดทุกครั้ง หรือทำให้ไม่สบายเนื้อตัว ไม่ถ่ายสองวันสามวัน แน่นท้องมาก บางคนก็ปวดท้อง จนหน้ามืดเป็นลมก็มี แบบนี้ก็ต้องมารักษา มาพบแพทย์ครับ ...หลักๆ วิธีแก้ ผมแนะนำให้เริ่มต้นด้วยการปรับพฤติกรรมก่อน ด้วยการดูแลอาหารการกิน โดยเน้นกินพวกอาหารที่มีไฮ-ไฟเบอร์ อย่างผัก ผลไม้ แล้วก็ดื่มน้ำเยอะขึ้น รวมทั้งงดพวกชากาแฟ ซึ่งถ้าตัดอาหารและพฤติกรรมการกินอาหารเหล่านั้นไปได้ ก็จะช่วยให้อาการท้องผูกดีขึ้น แต่ถ้าตัดออกไปแล้วยังไม่ดีขึ้น ก็อาจต้องใช้ยาระบายเบาๆ ช่วย เช่น ยาที่ทำให้อุจจาระนุ่มขึ้น ดูดน้ำได้มากขึ้น ยาพวกนี้จะไปช่วยเพิ่มการบีบตัวของลำไส้ ช่วยลดภาวะท้องผูกระหว่างตั้งครรภ์ได้ ซึ่งก็ควรมาพบแพทย์เพื่อจ่ายยาเหล่านี้ครับ” ผดผื่นขึ้นมากช่วงตั้งครรภ์ เพราะอะไร “ต้องดูก่อนครับว่า ผดผื่นที่เป็นนั้น เป็นแบบไหน เป็นโรคหรือเกิดจากการแพ้ท้องทั่วไป ถ้าเป็นผดผื่นตามช่วงท้อง คอหรือแขนขา ส่วนหนึ่งมันจะเกิดจากการแพ้ท้องแล้วทำให้เป็นผดผื่น อันนี้จะเจอบ่อยมากในแม่ตั้งครรภ์ เป็นลักษณะอาการหนึ่งของการแพ้ท้อง คือเวลาแพ้ท้อง แม่ตั้งครรภ์จะมีอาการคลื่นไส้อาเจียน กินอาหารไม่ได้ แต่อันนี้แพ้ท้องแล้วอาจเป็นผดผื่น พวกนี้หลังคลอดก็จะหายได้เอง วิธีบรรเทาก็ใช้ครีมพวกมอยเจอไรเซอร์ทาลดอาการคัน ก็ช่วยได้ครับ ...แต่ถ้าเป็นผื่นจากเชื้อรา ซึ่งคนท้องจะมีปัญหาผื่นจากเชื้อราสูงมาก ตามแขนขาหนีบ ซึ่งเกิดจากการอับชื้น เนื่องจากเต้านมใหญ่ขึ้น อ้วนขึ้น ทำให้มีปัญหาเชื้อราตามมา ตามข้อพับ ขาหนีบ ซอกคอ แขน ขา พวกนี้ต้องรักษาด้วยยารักษาเชื้อรา ลักษณะการดูแลรักษาก็จะแตกต่างกัน ..อย่างไรก็ดี แนะนำให้ถามคุณหมอที่ฝากครรภ์เพิ่มเติมดีกว่าครับ จะได้ตรวจดูให้แน่นอนไปเลย จะได้ให้การรักษาได้ถูกต้องครับ” กลิ่นตัวและกลิ่นปากแรง ทั้งที่ดูแลความสะอาดดีแล้ว ทำไม? “กลิ่นตัวในช่วงตั้งครรภ์ หลักๆ ก็เกิดจากฮอร์โมนของแม่ตั้งครรภ์นั่นล่ะครับ ส่วนกลิ่นปากนั่นอีกเรื่องนึง โดยทั่วไปผมจะแนะนำคุณแม่ว่า พอทราบว่าตั้งครรภ์ก็ให้ไปตรวจดูก่อนว่ามีปัญหาสุขภาพฟันและในช่องปากหรือไม่ เพราะเมื่อตั้งครรภ์ เหงือกของคุณแม่จะมีอาการบวมนิดๆ ทำให้เกิดสะสมของเศษอาหารได้ง่าย การดูแลความสะอาดในช่องปากก็จะไม่ดีไปด้วย ...ฉะนั้นพอทราบว่าตั้งครรภ์ มาฝากครรภ์แล้ว ก็มาหาหมอฟันสักหน่อย แล้วพอไตรมาสสอง ช่วงสี่ถึงหกเดือน ก็มาหาหมอฟันอีกสักรอบ ก็จะช่วยลดภาวะตรงนี้ได้ ซึ่งถ้ามีปัญหา คุณหมอก็สามารถดูแลรักษาฟัน ทำความสะอาดฟัน รื้ออุดใหม่ได้ หรือถอนฟันให้คุณแม่ได้ ไม่ได้มีข้อห้ามแต่อย่างใด แต่สำคัญคือ ให้ผ่านช่วงไตรมาสแรกไปก่อน แต่ถ้าดูแลแล้วยังมีปัญหาอีก ก็ต้องมาดูว่า เราดูแลทำความสะอาดฟันถูกต้องดีพอหรือไม่ แปรงฟันถูกวิธีหรือไม่ ...ส่วนการใช้น้ำยาบ้วนปาก เป็นการแก้ปัญหาที่ปลายเหตุ เหมือนคนมีกลิ่นตัว ฉีดยาให้ไม่มีกลิ่นเท่านั้นเอง แต่จริงๆ แล้วมันอาจจะมีฟันผุ มีเหงือกอักเสบ หรือคออักเสบ หรือมีลักษณะของทอนซิลโตผิดปกติอยู่ พวกนี้ก็ทำให้มีเศษอาหารไปอุดอยู่ข้างใน เกิดการหมักหมมและทำให้กลิ่นเกิดขึ้น ฉะนั้นหลักๆ คือต้องพยายามหาสาเหตุก่อน แล้วแก้ปัญหาตรงนั้น” ช่วงตั้งครรภ์มีเพศสัมพันธ์ได้หรือไม่ “เป็นคำถามที่มักถามบ่อยๆ ว่า การมีเพศสัมพันธ์ตอนช่วงตั้งครรภ์มีอันตรายหรือไม่ โดยข้อมูลไม่มีอันตรายทั้งสิ้นครับ แต่ส่วนตัวผมจะแนะนำให้เว้นช่วงสามเดือนแรกไปก่อน รวมทั้งเดือนสุดท้ายที่ใกล้คลอด กรณีที่เป็นการตั้งครรภ์ปกติ คือไม่มีภาวะเลือดออก ไม่เจ็บท้องคลอดก่อนกำหนด มดลูกไม่เปิด ไม่มีภาวะแท้งเลย ...เหตุที่ให้ยกเว้นสามเดือนแรก เพราะสามเดือนแรกเป็นช่วงที่มีโอกาสแท้งสูงสุด ซึ่งไม่ใช่ว่าเพศสัมพันธ์จะทำให้แท้ง แต่เพศสัมพันธ์จะทำให้มีเลือดออกได้ ทีนี้เราไม่รู้หรอกว่าเลือดออกเพราะแท้งหรือเพราะการมีเพศสัมพันธ์ จึงแนะนำให้เว้นไปก่อน ส่วนที่ให้เว้นช่วงเดือนสุดท้าย เพราะการมีเพศสัมพันธ์อาจไปกระตุ้นทำให้เกิดการบีบตัวของมดลูก ทำให้เกิดการเจ็บท้องคลอดได้ ...ฉะนั้นถ้ายังไม่ครบกำหนด ก็อย่าเพิ่งมีเพศสัมพันธ์เลย แต่สามารถมีได้ระหว่างกลางของการตั้งครรภ์ เพราะปากมดลูกยังไม่ไวมากนัก โดยมีเพศสัมพันธ์เบาๆ ไม่รุนแรง ท่าที่ดีคือ คุณแม่นอนตะแคงหรืออยู่ข้างบน แล้วแนะนำให้ใช้ถุงยางอนามัยด้วยครับ” ถ้าเป็นภูมิแพ้ก่อนตั้งครรภ์ ต้องทำอย่างไร “ก็ต้องดูว่าที่เป็นภูมิแพ้คือแพ้อะไรครับ เพราะช่วงตั้งครรภ์อาจจะแพ้หนักกว่าเดิมก็ได้ หรือไวขึ้นกว่าเดิม เพราะการตั้งครรภ์จะทำให้เราเป็นผื่นผิวหนังมากขึ้น เนื่องจากร่างกายไม่อยากให้เราสัมผัสต่อสิ่งแปลกปลอมใหม่ๆ อะไรที่ไม่เคยแพ้ก็อาจจะแพ้ระหว่างตั้งครรภ์ได้ ...การดูแล ก็ต้องหาก่อนว่าเราแพ้สิ่งใด แล้วหลีกเลี่ยงสิ่งนั้น เพราะปัญหาอาจจะหนักกว่าเดิม หรืออาจจะน้อยลงกว่าเดิมก็ได้ครับ เพราะการดูแลมันไม่เหมือนกัน คุณแม่ต้องแจ้งตั้งแต่ฝากครรภ์เลยครับ ว่าแพ้อะไร เกิดมีการแพ้โดยที่ไม่ทราบ ก็ต้องมาปรึกษา คุณหมอจะได้ให้คำแนะนำและการดูแลที่ถูกต้องครับ” อาการแพ้ฮอร์โมนในแม่ตั้งครรภ์คืออะไร ต้องกินยาปรับหรือไม่ “ขึ้นอยู่ว่าเป็นไตรมาสไหน ไตรมาสแรกๆ จะเป็นเรื่องการแพ้ คลื่นไส้อาเจียน กินไม่ได้ อีกอันคือ แพ้ผื่นผิวหนังขึ้นตามแขนขา ดังที่ได้อธิบายไป ซึ่งก็ไม่ต้องกินยาปรับฮอร์โมน เนื่องจากเราไม่ควรไปยุ่งกับระดับฮอร์โมนของการตั้งครรภ์ อย่างฮอร์โมนขึ้นสูงแล้วไปดึงมันลดลงมา อันนี้มันทำไม่ได้ มันคือการทำแท้ง ดึงฮอร์โมนลงมา เด็กก็อยู่ไม่ไหว เขาก็เสียชีวิต ..ดังนั้น ถ้าฮอร์โมนขึ้นสูง เราก็แค่ประคับประคองให้คุณแม่ผ่านช่วงฮอร์โมนขึ้นสูงๆ ไปให้ได้ ซึ่งถ้าเป็นลักษณะการแพ้ท้องธรรมดาก็ไม่อันตรายครับ แต่ยกเว้นผื่นผิวหนังบางประเภทที่มีผลเยอะ เช่น เกิดร่วมกับครรภ์เป็นพิษ ร่วมกับตับอักเสบ หรือเป็นตุ่มหนองน้ำขึ้นมา ก็ต้องระวังครับ กรณีนี้ต้องรีบมาพบแพทย์โดยทันที” Profile น.พ.วรชัย ชื่นชมพูนุท ตำแหน่ง สูตินรีแพทย์ ศูนย์สุขภาพสตรี เกียรติบัตร แพทยศาสตร์บัณฑิต คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วุฒิบัตรสูตินรีแพทย์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ติดต่อ โรงพยาบาลบีเอ็นเอช โทร.0-2686-2700 วรวุฒิ ถาวรพรกวิน
|